Bron: Trouw / ANP

Smaak blijft onze drijfveer maar ook de positie van de koffieboeren blijft urgent - geluk door smaak maar verdiep of verbreed jouw geluk met dit artikel uit Trouw.

Wereldwijd raken koffieboeren in de knel door de lage opbrengsten uit de verkoop van hun koffiebonen. De sector wordt met uitsterven bedreigd, vrezen de boeren zelf.

Het wordt tijd dat multinationals de ‘verschrikkelijk grote financiële kloof’ met koffieboeren gaan dichten, zei de Colombiaanse president Iván Duque recent nog. Hij reageerde op de demonstratie van tientallen koffieboeren vorige week in de Colombiaanse hoofdstad Bogota. Pal voor het lokale filiaal van koffiegigant Starbucks protesteerden ze tegen grote multinationals die hun bonen voor een habbekrats inkopen en vooralsnog weigeren om meer te betalen.

Afgelopen dinsdag was de internationale koffiedag, waarop het dagelijkse tas koffie universeel wordt gevierd. Maar van een feestje is nu geen sprake. Sterker, het gaat helemaal niet goed met de sector. Wereldwijd verkopen koffieboeren hun bonen nu voor een marktprijs van 1 dollar per pound (ongeveer 450 gram), terwijl dat vijf jaar geleden nog 2,40 dollar per eenheid was. In de laatste vijftien jaar lag de marktprijs niet zo laag.

Zelf onderhandelen lukt niet
Volgens de organisatie voor eerlijke handel Stichting Max Havelaar hebben de boeren minimaal 1,40 dollar per eenheid nodig om überhaupt de productiekosten terug te verdienen. Dat is een gemiddeld bedrag dat internationaal als norm wordt gehanteerd. De koffiebonen worden vooral verbouwd in Vietnam, in de Zuid-Amerikaanse landen Brazilië en Colombia en in delen van Afrika, zoals Kenia en Ethiopië.

Voor de boeren zelf is onderhandelen over de prijzen van hun bonen een onmogelijke opgave, ziet Tara Scally van Max Havelaar. Ze hebben vaak geen idee welke bedragen ze kunnen vragen. Ook maken multinationals dankbaar gebruik van de zwakke onderhandelingspositie van boeren, zegt Scally.“Tussenhandelaren van grote koffiebedrijven kloppen precies bij de boeren aan als ze kwetsbaar zijn en dringend geld nodig hebben. Bijvoorbeeld voor nieuwe machines of als er geld nodig is voor onderwijs voor de kinderen. Als bonen voor weinig geld worden verkocht is de hele sector daar de dupe van.”

Daarnaast wordt koffie verhandeld in dollars, terwijl koffieproducerende landen een andere valuta kennen. Brazilië is voor ongeveer 30 procent verantwoordelijk voor de koffieproductie, maar de waarde van de nationale valuta real kelderde de afgelopen jaren hard. De lage waarde van de real betekent automatisch een lage koffieprijs, die de hele sector voelt.

Rouwbanden om
In ieder geval zijn de Colombiaanse boeren de karige prijzen voor hun bonen meer dan zat. In Bogota schreeuwden demonstranten om hulp met spandoeken en T-shirts met protestteksten zoals ‘Multinationals hongeren ons uit’. De rouwbanden om de armen van de boeren symboliseerden hun vrees dat de sector ten dode is opgeschreven.

En dat is geen gekke gedachte, stelt Scally. Koffieboeren kampen namelijk met meer problemen, zoals klimaatverandering. Boeren in Afrika zien door de opwarming en onvoorspelbare regenval in het land de kwaliteit van hun bonen al een lange periode afnemen. En in Azië kampen steeds meer koffieplantages met koffieroest, een schimmel in de planten die voortkomt uit het wisselende klimaat. Koffieboeren moeten het zelfs steeds vaker doen met compleet mislukte oogsten. Ook dat versterkt hun onderhandelingspositie niet.

Jongeren hebben geen trek in de plantages
Daarnaast lijkt een problematisch tekort aan koffieboeren niet lang meer op zich te laten wachten. De gemiddelde leeftijd van de koffieboer is inmiddels 60 jaar. In de grootste koffieproducerende landen ligt de gemiddelde levensverwachting relatief laag, wat 60 jaar extra oud maakt. “Jongeren tonen geen interesse in een sector die geld kost in plaats van geld oplevert. Maar de kennis en het onderhoud van plantages gaan zo wel verloren”, waarschuwt Scally.

De prijzen die consumenten in restaurants, supermarkten en koffietentjes betalen voor hun koffie dalen daarentegen niet. Max Havelaar organiseert 15 oktober een koffiestaking en roept mensen op om een dag geen koffie te drinken uit solidariteit met de boeren.